Recenzja przedpremierowa: "Moja mroczna Vanesso" - Kate Elizabeth Russel

Premiera: 17 czerwca 2020

"- Dlaczego ty go chronisz? - pyta mama. Oddycha ciężko, przewierca mnie spojrzeniem. To nie jest pytanie zadane w gniewie. Ona naprawdę nie rozumie. Czuje się zdezorientowana - moim postępowaniem, całą tą sprawą. - Przecież cię skrzywdził.

Kręcę głową; mówię prawdę:

- Nie skrzywdził" - fragment powieści.

Debiut prozatorski Kate Elizabeth Russell to bolesna, targająca wrażliwością czytelnika na wszystkie strony, a wreszcie przejmująca powieść, dzięki której możliwe jest rozprawienie się z mitem nadawania cech romantycznych związkom pedofilskim. 

To policzek, a chyba nawet solidny cios z półobrotu wymierzony Vladimirowi Nabokovowi, którego "Lolita" dla głównej bohaterki Vanessy Wye jest niemalże biblią. Tak, nie boję się użyć takiego porównania. Bo kiedy piętnastolatka wpada w sidła przemyślnego, ociekającego intelektem nauczyciela literatury, podsuwającego jej dwuznaczne fragmenty z uznanych dzieł literackich, a jednocześnie budującego w niej przekonanie o jej wyjątkowości oraz o porozumieniu dusz, to cały jej świat zaczyna kręcić się wokół tego seksualnego drapieżnika. Jak wyczytać możemy w "Moja mroczna Vanesso" czterdziestodwuletni Jacob Strane dosłownie ugłaskuje Vanessę, oswaja ją, dając jej fałszywe złudzenie sprawstwa, a co gorsza przerzucając na nią odpowiedzialność za zachowanie ich ohydnej relacji w tajemnicy.

Jako że Russel przedstawia nam wydarzenia w dwóch perspektywach czasowych - tej z czasów utrzymywania przez Vanessę kontaktów ze Strane'em w latach 2002-2007 oraz tej, w której ma ona już trzydzieści dwa lata w roku 2017, to możemy dostrzec, jak bardzo silną więź zbudował z nią jej oprawca. Przy czym ona jako oprawcy nie chciała postrzegać go przez lata...

W swojej bardzo dobrze stylistycznie napisanej książce (ukłony dla tłumacza!), Russel rozłożyła na czynniki pierwsze każdy psychologiczny mechanizm, który sprawił, że dorosła kobieta utknęła w umyśle piętnastolatki, nie mogąc wyzwolić się z absolutnie niszczycielskiej relacji ze Strane'em. Vanessa żyje bowiem obok siebie, niemal obok swojego ciała, uciekając od trudnej prawdy i chociaż ma przebłyski, że to, co robił jej Strane było wykorzystywaniem seksualnym inicjowanym tylko i wyłącznie przez niego, to niewiarygodnie silne psychiczne odruchy obronne, blokują jej realne postrzeganie sytuacji i zdrowe funkcjonowanie w społeczeństwie. To również mocne uderzenie w cały katalog zachowań charakterystycznych dla destrukcyjnego pod każdym względem pedofila, będącego w stanie niemal w białych rękawiczkach osaczyć swoją ofiarę i dzień po dniu ją niszczyć.

Ponadto, autorka unaoczniła boleśnie, jak otoczenie ofiary może przegapić ważne symptomy wyraźnie wskazujące na zło, jakiego ofiarą może paść uczennica czy córka... Jako mama dziewczynki przeżywałam tę historię całą sobą, płakałam i wściekałam się, że dorosły człowiek, będący w pełni świadomy swoich czynów, a do tego odpowiedzialny za edukację, waży się na zaspokajanie swojej żądzy w ten manipulatorski i szpetny sposób.

Wierzę, że Vanessa mogła się zakochać w pięknym umyśle profesora Strane'a. Nie mogę jednak przejść do porządku dziennego nad tym, że mężczyzna ten z pełną premedytacją wykorzystał jej słabość do niego i jej ciało, nazywając ten proceder niesamowitą miłością. Ja mam na to tylko jeden epitet: potworna krzywda, a wszelkie próby nadawania czynom pedofilskim wymiaru romantycznego czy usprawiedliwiania ich w jakikolwiek sposób (czy to w literaturze czy kinematografii) są do szpiku kości złe.

Zgadzam się z okładkowym blurbem Gillian Flynn, że tę książkę powinien przeczytać każdy, ponieważ jest to bardzo ważny głos w dyskursie na temat ochrony dzieci i młodzieży przed złym dotykiem. W moim odczuciu, każdy dorosły jest odpowiedzialny za to, aby chronić młodych ludzi - dziewczęta i chłopców - przez przemocą seksualną. Gwałt na ciele dziecka, to przecież jedna z największych obok przemocy psychicznej krzywd, jaką można wyrządzić nieukształtowanej istocie, która zasługuje na pełne wsparcie oraz czystą i bezwarunkową miłość nie tylko w Międzynarodowym Dniu Dziecka, ale każdego dnia i pod każdą szerokością geograficzną. 

Czy główną bohaterkę "Moja mroczna Vanesso" naprawdę cechował wewnętrzny mrok? Jak bardzo trauma z dzieciństwa przekreśla dorosłe życie? W jaki sposób - o ile w ogóle - można rozpocząć to życie na nowo, wegetując de facto w oparach ciężkiego stresu pourazowego? 

O tym z pewnością przekonacie się, sięgając po tę najnowszą propozycję Wydawnictwa Otwarte, a ja serdecznie dziękuję wydawcy za możliwość przedpremierowej lektury oraz zrecenzowania tego niezmiernie istotnego tytułu.